Ostatnia aktualizacja: 7 maja 2020
Monopol. Wyraz na dźwięk którego jeży się włos na głowie każdego zwolennika wolnego rynku. Co musieli zatem czuć liberałowie gospodarczy w przedwojennej Polsce, gdzie nawet jedna trzecia dochodów budżetu pochodziła właśnie z monopoli skarbowych?
W wydanej u schyłku II Rzeczpospolitej Nowoczesnej Encyklopedii Ilustrowanej hasło poświęcone monopolom skarbowym zajmowało całe dwie strony. Wyjaśniano w nim: „MONOPOLE SKARBOWE, które państwo eksploatuje ze względów fiskalnych, są specjalną formą pobierania podatków spożywczych”.
Definicja słuszna, ale jednak o wiele zbyt wąska. W II Rzeczpospolitej monopole obejmowały nie tylko dobra spożywcze. Stanowiły mechanizm oplatający całą gospodarkę, a władze z wielkim entuzjazmem przekazywały wybranym firmom – zwłaszcza państwowym – wyłączność działania na określonych rynkach lub świadczenia intratnych usług.
Hazard zawsze się opłaca
Można spotkać się z informacją, że pierwszym monopolem skarbowym był powołany do życia w 1919 roku Monopol Eksploatacji Gazu Ziemnego. Miał on jednak ulec szybkiej likwidacji ze względu na nikłe dochody, jakie przynosił. Taka wiadomość pojawia się chociażby w haśle zamieszczonym w Encyklopedii Historii Drugiej Rzeczpospolitej.
W rzeczywistości monopol gazowy, o ile w ogóle zaczęto go organizować, nigdy nie ruszył. Naprawdę pierwszym był dopiero powołany w 1920 roku monopol loteryjny. Bo hazard, w przeciwieństwie do nowinkarskiego wówczas gazu, zawsze przynosi zyski. Przynajmniej temu, kto sprzedaje losy.
Początkowo przedsiębiorstwo funkcjonowało pod nazwą Polskiej Klasowej Loterii Państwowej. W 1936 roku przekształcono je zaś w Polski Monopol Loteryjny. Klasowość w nazwie nie miała oczywiście nic wspólnego z ideologią socjalistyczną czy komunistyczną. Wynikała z faktu, iż każda loteria podzielona była na cztery klasy.
Poza monopolem pozostawał totalizator oraz loterie fantowe i pieniężne organizowane na cele dobroczynne i użyteczności publicznej. Ale nawet do nich organizowania potrzebne były urzędowe pozwolenia (na przykład od Ministerstwa Skarbu lub Urzędu Akcyzowego).
W drugiej połowie lat 30. odbywały się trzy ogólnopolskie loterie rocznie podlegające pod monopol loteryjny. Opłata monopolowa wynosiła aż 20% ceny kuponu – 18% trafiało do Skarbu Państwa.
W roku budżetowym 1935/36 dochód z tego tytułu wyniósł 22 miliony złotych. Suma całkiem niezła, ale to nic w porównaniu z wpływami generowanymi przez Polski Monopol Tytoniowy.
Całość czytaj na: wielkahistoria.pl
"test"
"tak to ten sam człowiek walka dalej trwa"
"Czy Kłos to stara firma PMG ?"
"pozdro dla KŁOSA z Karczewa"
"Broń gazowa 😂😂😂. W kazdym sklepie i art samoobrony można kupić bez zezwolenia. Ponadto nie wprowadzajcie w błąd czytających ponieważ nie można karać za posiadanie automatu nawet hazardowego"