Monopole skarbowe w przedwojennej Polsce

Ciekawostki
Bartosz 07/05/2020

Ostatnia aktualizacja: 7 maja 2020

Monopol. Wyraz na dźwięk którego jeży się włos na głowie każdego zwolennika wolnego rynku. Co musieli zatem czuć liberałowie gospodarczy w przedwojennej Polsce, gdzie nawet jedna trzecia dochodów budżetu pochodziła właśnie z monopoli skarbowych?

W wydanej u schyłku II Rzeczpospolitej Nowoczesnej Encyklopedii Ilustrowanej hasło poświęcone monopolom skarbowym zajmowało całe dwie strony. Wyjaśniano w nim: „MONOPOLE SKARBOWE, które państwo eksploatuje ze względów fiskalnych, są specjalną formą pobierania podatków spożywczych”.

Definicja słuszna, ale jednak o wiele zbyt wąska. W II Rzeczpospolitej monopole obejmowały nie tylko dobra spożywcze. Stanowiły mechanizm oplatający całą gospodarkę, a władze z wielkim entuzjazmem przekazywały wybranym firmom – zwłaszcza państwowym – wyłączność działania na określonych rynkach lub świadczenia intratnych usług.

Hazard zawsze się opłaca

Można spotkać się z informacją, że pierwszym monopolem skarbowym był powołany do życia w 1919 roku Monopol Eksploatacji Gazu Ziemnego. Miał on jednak ulec szybkiej likwidacji ze względu na nikłe dochody, jakie przynosił. Taka wiadomość pojawia się chociażby w haśle zamieszczonym w Encyklopedii Historii Drugiej Rzeczpospolitej.

W rzeczywistości monopol gazowy, o ile w ogóle zaczęto go organizować, nigdy nie ruszył. Naprawdę pierwszym był dopiero powołany w 1920 roku monopol loteryjny. Bo hazard, w przeciwieństwie do nowinkarskiego wówczas gazu, zawsze przynosi zyski. Przynajmniej temu, kto sprzedaje losy.

Początkowo przedsiębiorstwo funkcjonowało pod nazwą Polskiej Klasowej Loterii Państwowej. W 1936 roku przekształcono je zaś w Polski Monopol Loteryjny. Klasowość w nazwie nie miała oczywiście nic wspólnego z ideologią socjalistyczną czy komunistyczną. Wynikała z faktu, iż każda loteria podzielona była na cztery klasy.

Poza monopolem pozostawał totalizator oraz loterie fantowe i pieniężne organizowane na cele dobroczynne i użyteczności publicznej. Ale nawet do nich organizowania potrzebne były urzędowe pozwolenia (na przykład od Ministerstwa Skarbu lub Urzędu Akcyzowego).

W drugiej połowie lat 30. odbywały się trzy ogólnopolskie loterie rocznie podlegające pod monopol loteryjny. Opłata monopolowa wynosiła aż 20% ceny kuponu – 18% trafiało do Skarbu Państwa.

W roku budżetowym 1935/36 dochód z tego tytułu wyniósł 22 miliony złotych. Suma całkiem niezła, ale to nic w porównaniu z wpływami generowanymi przez Polski Monopol Tytoniowy.

Całość czytaj na: wielkahistoria.pl

0 komentarzy

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

E-PLAY.PL