Odpowiedzialność Skarbu Państwa

Ostatnia aktualizacja: 17 kwietnia 2020

Bezprawność działań organów władzy publicznej nie jest wystarczająca do stwierdzenia zasadności powództwa o odszkodowanie. Konieczne jest również wystąpienie szkody oraz związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem sprawczym a szkodą. Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 24 kwietnia 2014 r. I (III CSK 173/13).

Powódka (spółka z o.o.) prowadziła działalność gospodarczą m.in. w zakresie gier na automatach o niskich wygranych. Po przeprowadzonej kontroli 17 grudnia 2009 r. funkcjonariusze Urzędu Celnego zatrzymali trzy automaty. Prokurator rejonowy zatwierdził tę czynność, jednak jego postanowienie zostało uchylone przez sąd rejonowy, gdyż nie zawierało uzasadnienia, które pozwalałoby na dokonanie jego kontroli instancyjnej.

Urząd Celny 8 stycznia 2010 r. wszczął postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe i uznał automaty za dowody rzeczowe. Automaty zostały powódce zwrócone 8 kwietnia 2010 r. Postanowieniem z 19 lipca 2010 r. prokuratur apelacyjny zażądał ponownego wydania automatów w związku z podejrzeniem popełnienia przestępstwa karno-skarbowego. Postanowienie to zostało utrzymane w mocy przez sąd rejonowy. Przeprowadzony dowód z opinii biegłego potwierdził, że na zatrzymanych automatach możliwe było wybranie stawki o wartości przekraczającej dopuszczalną granicę i uzyskanie większych wygranych. Powódka wystąpiła przeciwko Skarbowi Państwa o odszkodowanie na podstawie art. 417 kodeksu cywilnego (k.c.), twierdząc, że zajęcie automatów było bezprawne – nastąpiło przed wszczęciem postępowania karnego i nie miało oparcia w wymaganym przepisami procedury karnej postanowieniu prokuratora.

Sądy I i II instancji nie uwzględniły powództwa, stwierdzając brak bezprawności działań urzędników celnych. Materialnoprawną podstawą dokonanej przez nich kontroli był art. 107 § 1 k.k.s.oraz art. art. 2 ust. 2b ustawy o grach i zakładach wzajemnych, a podstawą formalną art. 30 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy o służbie celnej i wydanych na tej podstawie przepisach wykonawczych. Skoro funkcjonariusze celni nabrali obiektywnie uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa, to byli uprawnieni do żądania wydania automatów jako mogących stanowić dowód w sprawie lub – w razie odmowy dobrowolnego ich wydania – przeprowadzić ich odebranie. W tym ostatnim przypadku mieli obowiązek niezwłocznego zwrócenia się do prokuratora o zatwierdzenie przeszukania i zatrzymania, co nastąpiło.

Uchylenie przez sąd rejonowy postanowienia prokuratora jedynie z przyczyny formalnej nie mogło skutkować oceną bezprawności dotychczas podjętych działań.

Powódka wniosła skargę kasacyjną, którą Sąd Najwyższy uznał za zasadną, stwierdzając, że sądy nie dokonały prawidłowej analizy stanu faktycznego pod kątem przesłanek warunkujących odpowiedzialność Skarbu Państwa, tj. w pierwszej kolejności bezprawności działania urzędników służby celnej, a w dalszej kolejności szkody i związku przyczynowego między tym działaniem a szkodą.

WYROK SĄDU NAJWYŻSZEGO Z 24 KWIETNIA 2014

Czytaj całość na: prawo.rp.pl oraz „Rzeczpospolita”, Rubryka: Prawo i praktyka, Strona: 6, Autor: Michał Prokop

Tagi: