Niebezpieczne związki: media i hazard w Bułgarii i Rumunii

Ostatnia aktualizacja: 10 czerwca 2024

Firmy bukmacherskie i hazardowe zyskały ogromne wpływy w Bułgarii i Rumunii. Nie tylko na ludziach, którzy popadli w uzależnienie od hazardu, ale także na mediach, które cierpią z powodu swojej potęgi ekonomicznej. Nowe przepisy mają na celu ograniczenie tego wpływu, ale ich wpływ jest niejasny. Poniższy artykuł ukazał się 20 maja na łamach portalu hotsnews.ro

Podczas gdy w Rumunii projekt ustawy zakazującej reklamy gier hazardowych został poprawiony w wersji rozwodnionej i od zeszłego roku znajduje się w Izbie Deputowanych, bułgarski parlament jednomyślnie głosował za ustawą całkowicie zakazującą reklamy gier hazardowych we wszystkich rodzajach mediów. Ustawa spotkała się z dużym poparciem opinii publicznej w Bułgarii, ale spotkała się ze sprzeciwem – nie tyle ze strony samych firm bukmacherskich, ale ze strony głównych stacji telewizyjnych w kraju i kilku internetowych grup medialnych – zauważają bułgarscy dziennikarze. Artykuł opublikowany w projekcie dziennikarskim Pulse.

• Bułgarski projekt ustawy został wprowadzony niecały tydzień temu i został poddany pod głosowanie ostatniego dnia parlamentu. Prawo zabrania także otwierania kasyn w miastach poniżej 10 000 mieszkańców.
• Krajowe stacje telewizyjne i kilka serwisów informacyjnych w Bułgarii powiedziały bułgarskim dziennikarzom, że są w dużym stopniu uzależnieni od reklam oferowanych przez firmy bukmacherskie.
• W przypadku niektórych prywatnych stacji telewizyjnych miliony z reklam zakładów stanowią około 20–30% ich całkowitych przychodów z reklam. Powiedzieli swoim widzom, że nagłe zatrzymanie tego przepływu środków finansowych w połowie roku jest ciosem w ich niezależność i zagraża ich harmonogramowi.
• Ale jakie ryzyko niesie ze sobą uzależnienie mediów od pieniędzy z reklam hazardowych? A jak pokazuje sytuacja w Rumunii, gdzie w zeszłym roku kilku dziennikarzy Gazety Sporturilor i Libertatea zostało zwolnionych lub odeszło z pracy po oskarżeniu kierownictwa Ringiera o próby ingerencji w treść redakcyjną na temat artykułów związanych z zakładami.

Bułgarski projekt ustawy, całkowicie zakazujący reklamy hazardu we wszystkich mediach w kraju – w telewizji, radiu, gazetach, a także w Internecie, został zaproponowany przez partie GERB (PPE) i DPS (Renew Europe), uzyskując 198 głosów za , brak głosów przeciw i wstrzymujących się w 240-osobowym bułgarskim parlamencie.

Jak bukmacherzy zaczęli finansować bułgarską prasę

Bułgarscy dziennikarze z niezależnych portali Mediapool.bg i Euractiv.com wspominają, że przez 10 lat strony przymykały oczy na branżę hazardową, która w Bułgarii rozkwitła od 2015 roku, kiedy to Wasil Bożkow, największy szczęściarz w kraju zajmujący się grami hazardowymi, stworzył ogromny przemysł poprzez swoje prywatne loterie. W ciągu 4-5 lat setki tysięcy ludzi zaczęło zdrapywać losy Lotto, a prywatne loterie osiągnęły roczny obrót w wysokości 700 milionów euro.

Pod koniec 2019 roku byli wspólnicy Bożkowa, rodzina Naydenovów, właściciele Efbetu, zdemaskowali biznesmena przed rządem i Prokuraturą Generalną, że prywatne loterie uchylały się od płacenia podatków na kwotę ok. 250 mln euro. Wszystkie władze państwowe w Bułgarii natychmiast rozpoczęły zakrojoną na szeroką skalę akcję przeciwko Bożkowowi. W 2020 roku jego firma została zamknięta, a biznesmen uciekł do Dubaju, aby uniknąć aresztowania – zauważają dziennikarze Mediapool.bg. Będąc jeszcze w Emiratach, Bożkow został ukarany sankcjami Departamentu Skarbu USA za korupcję.

Jednak zamknięcie działalności hazardowej Bożkowa w 2020 r. otworzyło niszę dla kilku mniejszych operatorów gier hazardowych online, którzy w ciągu trzech lat stali się największym źródłem dochodów bułgarskich mediów. Reklama telewizyjna hazardu znacznie wzrosła – o 200–300%.

Liczba oficjalnie zarejestrowanych osób uzależnionych od hazardu wśród 7 milionów mieszkańców kraju również wzrosła do 36 000. W bułgarskich miastach otwarto setki nowych kasyn i sal hazardowych.

Według oficjalnych danych za 2023 rok firmy hazardowe wydały na reklamę w mediach 85 mln euro, z czego największy udział przypadły bułgarskim firmom Efbet i Winbet oraz greckiej firmie Betano.

W 2023 r. agresywne reklamy witryn hazardowych całkowicie zaatakowały bułgarską telewizję podczas mistrzostw świata w Katarze, zauważa Euractiv.

Bułgarskie stacje telewizyjne twierdzą, że będzie to miało wpływ na niezależność mediów

Pomimo zdecydowanej opinii publicznej opowiadającej się za zakazem, największe bułgarskie stacje telewizyjne wypowiedziały się przeciwko nowym poprawkom, zarzucając, że takie prawo może zaszkodzić niezależności mediów, dodając, że stabilność finansowa mediów, w tym poprzez reklamy gier hazardowych, jest ważna dla wysokiej jakości dziennikarstwa.

„Ostrzegaliśmy, że przyjęcie projektu ustawy w tak krótkim, bezprecedensowym czasie i bez dyskusji z zainteresowanymi stronami może poważnie zagrozić niezależności ekonomicznej mediów. Ustawa będzie miała na nas znaczący wpływ, ponieważ całkowicie zakazuje reklamy w całym sektorze gospodarczym” – powiedział Mediapool Dirk Gerkens, dyrektor generalny Nova Broadcasting Group (United Media), jednego z dwóch głównych bułgarskich prywatnych nadawców.

Nadawcy komercyjni twierdzą dziennikarzom Mediapool, że zostaną pozbawieni ogromnych rocznych przychodów, co utrudni transmisję najważniejszych wydarzeń sportowych.

Bułgarski tygodnik ekonomiczny Capital zastanawia się, czy zmniejszenie przychodów największych prywatnych kanałów telewizyjnych nie ma na celu kontroli ich przez aktorów politycznych.

„Brzmi zbyt dobrze, aby mogło być prawdziwe. Po pierwsze, na tych pieniądzach liczą się największe media w Bułgarii, a jeśli zakaz wejdzie w życie natychmiast, zachwiałoby to budżetami stacji telewizyjnych i wydawców w Bułgarii. Oznacza to, że na pewno mówimy o wymierzonym im ciosie w sytuacji wyborczej” – stwierdziła Sibina Grigorova, redaktor naczelna portalu Boulevard Bulgaria.

Jej zdaniem zakazu nie da się skutecznie wdrożyć w przestrzeni internetowej, co dlatego będzie nadal zalewać publiczność internetową, ale uderzy finansowo w 20 mediów.

Dziennikarze Mediapool zauważają, że „telewizje i strony internetowe zbytnio uzależniły się od reklam hazardu, przynosząc około 100 milionów euro w 2022 r. i prawie 80 milionów euro w 2023 r.”

„Wolność słowa zagrożona od wewnątrz”

W bułgarskich mediach pojawiają się także głosy z radością witające nowe prawo: „Nie jest właściwe, aby nadawcy prywatni uzasadniali obecność hazardu w swoich programach interesem publicznym. Wolność słowa jest zagrożona, ale zagrażają jej także same media” – mówi Zhanna Popova, profesor nadzwyczajny na Wydziale Dziennikarstwa i Komunikacji w Sofii.

Przedstawiciele Nova TV (United Group) przyznają, że są uzależnieni od operatorów gier hazardowych, ale podkreślają, że „programu stacji telewizyjnej nie mogą ustalać sponsorzy i reklamodawcy, należy ich rozdzielić”.

„Zapomnieliśmy, jaka jest główna misja środków masowego przekazu” – powiedziała Mediapool Zhanna Popova, profesor nadzwyczajny na Wydziale Dziennikarstwa i Komunikacji w Sofii.

Co mówi bułgarski akcjonariusz, który jest także właścicielem Gazety Sporturilor w Rumunii

Z którymi skontaktowali się ci sami dziennikarze, Stilian Shishkov, założyciel największego serwisu z wiadomościami sportowymi w Bułgarii Sportal.bg i współwłaściciel Gazety Sporturilor w Rumunii, będącej udziałowcem szwajcarskiej grupy Ringier Sports Media Group, nie sądzi, aby istniało jakiekolwiek sposób na technologiczne ograniczenie reklamy na platformach, portalach społecznościowych, blogach, podcastach itp.

Szyszkow twierdzi, że zakaz ten postawi bułgarskie firmy w niekorzystnej sytuacji na rynku światowym w postaci utraty budżetów reklamowych.

„Zapewnianie lepszych warunków firmom zagranicznym niż podmiotom lokalnym nazywa się kapitulacją w kontekście państwa i prawa. Zagraniczne firmy, które staną się beneficjentami umów z operatorami gier hazardowych, nie będą podlegać sankcjom w Bułgarii, nie będą płacić podatków, nie będą zatrudniać personelu” – dodał Szyszkow.

Shishkov jest także założycielem Bułgarskiego Stowarzyszenia Hazardu, organizacji, która chce stworzyć kompletne doświadczenie dla „gracza”, zrzeszającej prasę i bukmacherów. Założycielami i zarządem Gambling Association są Shishkov, Martin Petrov (jego prawa ręka i współzałożyciel Sportal.bg oraz cyfrowej agencji reklamowej Digital ID) oraz Miglena Dimitrova, prawniczka i według niej terapeuta kliniczny, który prowadził seminaria internetowe finansowane przez stanowy Program zapobiegania uzależnieniom od hazardu.

Powstałe w 2021 r. stowarzyszenie pod przewodnictwem Szyszkowa wygrało w tym samym roku projekt finansowany z Krajowego Programu Aktywności Młodzieży, zgodnie z art. 10 ustawy o grach hazardowych, przez Ministerstwo Młodzieży i Sportu. Program jest finansowany z podatków pobieranych od firm zajmujących się grami hazardowymi i zakładami bukmacherskimi, ale według bułgarskich dziennikarzy wywołał serię skandali i zarzutów o korupcję.

W ten sposób stowarzyszenie Szyszkowa realizowało do 2022 roku projekt pod hasłem „Zapobieganie uzależnieniu od hazardu wśród młodych ludzi”. Projekt pod nazwą „Postaw na siebie, a nie na hazard”. Nie uzależnisz się!” za co otrzymali kwotę 118 149,40 lewów (około 60 000 euro). Projekt zapobiegania uzależnieniom zakładał budowę dedykowanej strony internetowej, fanpage na Facebooku, płatne treści na samym portalu Sportal.bg prowadzone przez Shishkova, webinaria prowadzone przez prawniczkę-terapeutkę Miglenę Dimitrovą, także na Sportal.bg.

Ta sama strona publikuje w kategorii Wiadomości – Sport i Biznes aktualności oraz partnerstwa z firmami bukmacherskimi i hazardowymi, zachęcając swoich czytelników do gry.

Założyciel Sportal.bg jest jednak przekonany, że takie działanie doprowadzi do rozwoju „szarej” strefy, a państwo nie będzie już mogło pobierać podatków.

„Jak pokazuje doświadczenie innych rynków europejskich, ograniczenie reklamy prowadzi do wzrostu aktywności nielicencjonowanych witryn, co ogranicza zdolność państwa do pobierania opłat i podatków od działalności hazardowej oraz zapewniania ochrony tym użytkownikom” – stwierdził Szyszkow.

Reklama hazardu w mediach będzie dozwolona wyłącznie w przypadku loterii państwowej „Bułgarski Totalisator Sportu”, która musi wykorzystywać swoje zyski do finansowania bułgarskiego sportu.

Po przyjęciu ustawy firmy hazardowe będą mogły reklamować się wyłącznie na zewnątrz, na billboardach w odległości co najmniej 300 metrów od szkół, przedszkoli, uczelni, sal gier hazardowych, a także na obiektach i sprzęcie sportowym, z wyjątkiem tych przeznaczonych dla dzieci.

Co się dzieje z reklamami w Rumunii

Pod koniec kwietnia w Rumunii weszła w życie ustawa, która usuwa automaty do gry, zwane także automatami, poza miastami poniżej 15 000 mieszkańców. Hotnews pojechał do Valei Prahovej, aby zobaczyć, jak wyglądają hale z egzekwowaniem prawa. Z drugiej strony nowe zmiany nie zabraniają obstawiania zakładów, zatem te pokoje, w których również odbywają się zakłady, pozostaną otwarte. Kolejna nowelizacja przyjęta 9 kwietnia przewiduje ograniczenie powierzchni billboardów zewnętrznych w grach hazardowych do 35 metrów kwadratowych.

Kolejna ustawa, która miała zakazywać reklam gier hazardowych, została znowelizowana przez senatorów w łagodniejszej formie, o której później w Izbie Poselskiej zapomniano. Był luty 2023 r. Pierwotna wersja ustawy całkowicie zakazała reklam hazardu, także w Internecie. Projekt wsparła także petycja Declic, pod którą w międzyczasie podpisało się prawie 200 000 osób.

Senatorowie z Komisji Sądownictwa i Kultury znowelizowali ustawę, proponując wersję rozwodnioną: reklamy zakładów bukmacherskich i gier hazardowych powinny pojawiać się w telewizji w godzinach od 23:00 do 6:00 (tak jak przewiduje obecnie prawo) i taki sam odstęp powinien także obowiązywać zachowane w przypadku transmisji na żywo. Istnieje jednak możliwość wstawienia elementu graficznego marki hazardowej z komunikatem „Bądź odpowiedzialny!”, podczas transmisji sportowych na żywo, niezależnie od godziny.

Jednocześnie projekt zabrania pojawiania się w reklamach gier hazardowych osób publicznych, kulturalnych, sportowych i sławnych. W tej chwili w reklamach zakładów bukmacherskich pojawia się kilku sportowców, zazwyczaj byłych świetnych piłkarzy, ale także kilku dziennikarzy.

Obecnie prawo pozwala na umieszczanie zakładów bukmacherskich i gier hazardowych niezależnie od godziny, w przypadku transmisji na żywo zawodów sportowych. Zaproponowane poprawki zostały przegłosowane przez PSD, PNL i UDMR.

Projekt ustawy został zaopiniowany przez Rząd w marcu 2024 r. i ma zostać poddany pod głosowanie w Izbie Deputowanych. Sześć innych ustaw dotyczących gier hazardowych i zakładów sportowych oczekuje na rozpatrzenie w parlamencie.

5 października 2023 r. rząd przyjął nadzwyczajne rozporządzenie, które ustanawia wyższe podatki dla branży hazardowej, zakaz spożywania napojów alkoholowych w lokalizacjach, zwiększenie gwarancji składanych przez firmy oraz obowiązek posiadania przez operatorów siedziby w Rumunii.

Co się wydarzyło w Rumunii. Sprawa Gazety Sporturilor i Libertatea, zwolnień dziennikarzy i powiązań Ringiera z branżą bukmacherską w raporcie IPI

W kwietniu tego roku w raporcie Międzynarodowego Instytutu Prasy (IPI), jednej z najważniejszych organizacji broniących wolności prasy na świecie, przeanalizowano to, co wydarzyło się w ostatniej połowie 2023 roku w Rumunii. Następnie kilku dziennikarzy „Gazety Sporturilor” i „Libertatei” zostało zwolnionych lub zrezygnowało z pracy po tym, jak zarzucali im próby wywierania presji redakcyjnej przez kierownictwo Ringier Sports Media Group na temat artykułów związanych z branżą bukmacherską.

Ringier zaprzeczył naciskom, ale w ciągu trzech miesięcy zwolnił redaktora naczelnego Gazety Cătălina Țepelina, zastępcę redaktora naczelnego Gazety Dana Udrei, koordynatora redakcyjnego Gazeta si Libertatea, Cătălin Tolontan i Iulię Roșu , redaktor-zastępca szefa „Libertatea”, czyli czterech dziennikarzy, którzy zgłosili te próby ingerencji w redakcję.

W raporcie IPI wskazano także, że z dnia na dzień zamknięto drukowane wydanie Gazety Sporturilor, a kilku reporterów Libertatea ogłosiło później swoje odejście ze spółki.

Ponadto IPI zwraca uwagę na siłę branży bukmacherskiej w Rumunii, której wartość w 2024 roku szacuje się na 2,2 mld euro, oraz na powiązania z tą branżą współakcjonariusz Gazety Stilian Shishkov.

„U podstaw skandalu leżał wpływ branży bukmacherskiej w Rumunii i zarzuty, że członek Ringier Sports Management Group próbował wywierać presję na dziennikarzy, aby relacjonowali branżę hazardową. GSP jest w 49% własnością bułgarskiej firmy SMAK MEDIA EOOD. Reprezentuje je Stilian Shishkov, dyrektor generalny Ringier Sportal Media Group w Bułgarii i założyciel bułgarskiej organizacji Association of Gambling, organizacji lobbująca w branży bukmacherskiej” – czytamy w raporcie.

Innym przykładem powiązań branży bukmacherskiej z prasą, o którym wspomina IPI, jest wiadomość, że „założyciel Superbet, Sacha Dragic, kupił 40% akcji rumuńskiej agencji informacyjnej News.ro i uruchomił agregator wiadomości informat. ro.”

Dan Duca (Hotnews) i bułgarska niezależna dziennikarka Maria Cheresheva przyczynili się do powstania tego artykułu.

Źródło: hotnews.ro 

Tagi: Bułgaria, prasa, Rumunia